Hieronder vind je een uitbreiding en op sommige punten een nadere verduidelijking van de telregels voor het bijhouden van de Ranking op www.dutchbirdalerts.nl. De oorspronkelijke telregels werden in juli 1995 gepubliceerd in het bulletin van de Club 450 i.o. De opstellers (wijlen Hans ter Haar, Enno Ebels en Gerard Steinhaus) wilden door de publicatie universele en hanteerbare regels delen met de twitchersgemeenschap, waarbij ze (het bestuur van) Dutch Birding uit de wind wilden houden door publicatie door een aparte club, de Club 450 i.o.. Het huidige bestuur van Dutch Birding ziet een veranderde tijdgeest, en meent dat deze vernieuwde telregels op de website van Dutch Birding het beste tot zijn recht komen.
Voor de volledigheid merken wij hier op dat Dutch Birding, en dus ook de Ranking, zich volledig conformeert aan het handboek, de richtlijnen en besluiten van de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (CDNA).
Zoals jullie uit de oude en onderstaande regels kunnen opmaken liggen de grootste veranderingen/verduidelijkingen op het gebied van telbaarheid van:
- determinatie- en terugvangsten;
- waarneming na dag van initiële vangst (middernacht i.p.v. ochtendgloren);
- gezenderde vogels;
- opgenomen dan wel slechts met hulpmiddel gehoorde soorten.
1. Waarnemen, aanvaarden en tellen
- Een geval is telbaar wanneer de vogel zich - ongeacht de positie van de waarnemer - op of boven Nederlands grondgebied of het Nederlandse deel van het Continentaal Plat bevond. Waarnemingen van vogels in, boven of vanaf de bijzondere Koninkrijksdelen, zoals Aruba, Curaçao, St. Maarten, Saba, St. Eustatius en Bonaire (anno 2018), zijn dus niet telbaar.
- Een geval is telbaar wanneer de vogel op moment van waarnemen in leven was.
- Een geval is telbaar wanneer de vogel op moment van waarnemen zich in wilde staat bevond en vrij was. Een vogel is vrij als hij zich niet bevindt in een gesloten vertrek, niet door iemand vastgehouden wordt, niet in een net hangt of waarbij geen sprake is van andere toestanden die duidelijk het gevolg zijn van menselijk handelen (zoals vast in een strik of aan een lijmstok). Vogels die op het moment van waarnemen worden vastgehouden door predatoren als zeehonden of roofvogels zijn wel telbaar, mits ze op dat moment nog in leven zijn.
- Onder waarnemen verstaan we zien en horen. Een waarneming die plaatsvindt door het beeld of geluid van de vogel te ontvangen via een smartphone of een webcam of iets dergelijks, is niet telbaar. Een waarneming door middel van hulpmiddelen zoals een telescoop of live met behulp van een richtmicrofoon en/of parabool aangesloten op een recorder is wel telbaar. Een waarneming van een opgenomen, door de waarnemer zelf op het moment van opnemen niet gehoord, geluid is niet telbaar.
- Gevallen van beoordeelsoorten die zijn aanvaard door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (CDNA) zijn telbaar wanneer deze gevallen verder voldoen aan de telregels.
- Gevallen van beoordeelsoorten die zijn afgewezen door de CDNA zijn niet telbaar. Beoordeelsoorten zijn als zodanig (op het moment van publicatie van deze telregels in het oranje) aangegeven in de lijst van de Nederlandse Avifauna.
Indien de beoordeelstatus van een soort verandert, dan is de status die de soort had op het moment van waarnemen doorslaggevend voor de telbaarheid van het geval. Bijvoorbeeld een Steppekiekendief waargenomen vóór 2011 is alleen telbaar als dit geval is aanvaard door de CDNA, na 2011 als de waarneming is goedgekeurd door Sovon of Waarneming.nl. Een Kuifleeuwerik waargenomen na 2015 is alleen telbaar als de identificatie door de CDNA is aanvaard, vóór 2015 is goedkeuring door Sovon of Waarneming.nl niet vereist.
2. Taxonomie
Alleen de soorten (geen ondersoorten) genoemd in de Lijst van Nederlandse vogelsoorten zijn telbaar.
Verzamelsoorten zijn niet telbaar. Voorbeelden van verzamelsoorten zijn Kuhls / Scopoli’s Pijlstormvogel Calonectris borealis / diomedea en donsstormvogel Pterodroma mollis / feae / madeira.
Ook hybrides en andere gevallen waarbij onzekerheid bestaat over de juiste determinatie zijn niet telbaar. Een voorbeeld van de eerste is Rode Monticola saxatilis x Blauwe Rotslijster Monticola solitarius, van de tweede Bastaardarend / Schreeuwarend /Bastaard- x Schreeuwarend Aquila clanga / pomarina / clanga x pomarina.
3. Introductie
Conform de besluiten en richtlijnen van de CDNA zijn soorten die in Nederland niet natuurlijk voorkomen of voorkwamen, maar als gevolg van introductie of ontsnapping wel tot de Nederlandse Avifauna behoren, niet telbaar. Voorbeelden zijn Fazant Phasianus colchicus, Nijlgans Alopochen aegyptiaca, Zwarte Zwaan Cygnus atratus, Kleine Flamingo Phoenicopterus minor en Halsbandparkiet Psittacula krameri.
4. Herintroductie
Onder herintroductie wordt verstaan het introduceren in een gebied van soorten die voorheen in dat gebied voorkwamen. Conform de besluiten en richtlijnen van de CDNA zijn soorten die na gehele of gedeeltelijke herintroductie in Nederland of daarbuiten in het wild voorkomen niet telbaar als de individuele vogels aantoonbaar afkomstig zijn van herintroductie. Nakomelingen in de tweede of volgende generatie die in wilde staat zijn uitgebroed zijn wel telbaar. Voorbeelden van de op basis van deze regel telbare soorten zijn Oehoe Bubo bubo, Ooievaar Ciconia ciconia en Raaf Corvus corax.
In alle gevallen volgt de Ranking de besluiten van de CDNA.
5. Vangsten
Een vangst is een geval, waarbij een vogel tijdelijk de vrijheid is ontnomen. Onder vangsten vallen ringvangsten van officiële ringbanen, maar ook vangsten door particulieren of bedrijven.
Een vangst is telbaar wanneer aan de volgende voorwaarden is voldaan:
- de vogel is vrijgelaten op de kalenderdag van de vangst
- de vogel is vrijgelaten nabij de plaats waar hij is gevangen (bijvoorbeeld een ringbaan); ‘nabij’ in de zin van deze regel betekent ‘op de plaats van de vangst’ dan wel, indien het een voor publiek ontoegankelijk terrein betreft, ‘op naast de plek van de vangst gelegen, voor publiek toegankelijk terrein’.
- de waarneming is gedaan na middernacht van de kalenderdag van vrijlating
- het geval voldoet aan de overige telregels.
Voor ringvangsten geldt tevens dat de vogel moet zijn behandeld volgens de regels voor ringers van het Vogeltrekstation.
De hoofdregel is dus dat vogels op de dag van vangst niet telbaar zijn.
Op deze hoofdregel gelden twee uitzonderingen, waarbij de vogel op de kalenderdag van de vangst wel telbaar is, te weten:
- de vogel wordt opnieuw gevangen op de plek van de eerste vangst (hierna: terugvangst), of
- een ringer met ringvergunning een individuele vogel gericht vangt ter herkenning of documentatie na ontdekking in het veld (hierna: determinatievangst).
Een terugvangst als bedoeld onder 1. is telbaar indien:
- de vogel na de terugvangst (vrijwel) meteen is vrijgelaten;
- de vrijlating plaatsvond nabij de plaats van de vangst, en
- de terugvangst plaatsvond na de kalenderdag van de eerste vangst.
Een determinatievangst als bedoeld onder 2. is telbaar indien:
- de vogel na de benodigde determinatiehandelingen (bijvoorbeeld meten, wegen, fotograferen, maken van geluidsopname, DNA afname) meteen is vrijgelaten en
- de vrijlating plaatsvond op de plek van de vangst.
In beide uitzonderingsgevallen is de vogel telbaar vanaf vijf minuten na vrijlating.
De verduidelijking met betrekking tot telbaarheid van vangsten gaat in op de datum van publicatie, dus op 11 oktober 2018.
6. Telbaarheid van traceerbare vogels
Gevallen waarbij vogels zijn uitgerust met GPS-, satelliet-, of andersoortige zenders die het individu op afstand (in of buiten het veld) traceerbaar maken met behulp van detectie apparaten, zijn telbaar mits voldaan wordt aan de overige telregels.
7. Ranking als sociale hobby
Alleen soorten die ondubbelzinnig in overeenstemming met deze telregels zijn waargenomen, zijn telbaar voor de Ranking van Dutch Birding. Iedere deelnemer aan de Ranking heeft daar zijn of haar eigen verantwoordelijkheid in. Het sociale aspect, hieronder begrepen al dan niet opzettelijke waarnemingsvervalsing, speelt echter een belangrijke rol bij de Ranking. De telcommissie van Dutch Birding (die deze nieuwe versie van de telregels heeft opgesteld) behoudt zich het recht voor in uitzonderlijke gevallen een uitspraak te doen over de telbaarheid van gevallen waar sprake is van waarnemingsvervalsing.
Noot: de telcommissie als hierboven beschreven is niet langer actief. De telspelregels blijven wel van kracht.