In de zomer van 2021 is gecommuniceerd dat de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (CDNA) een opdracht tot verkenning heeft gekregen voor een categorieënsysteem. Het doel hiervan was om tot een advies te komen wat te doen met de Nederlandse lijst van vogels die in het wild voorkomen. De CDNA heeft de destijds benoemde stappen nauwkeurig gevolgd en is tot een advies gekomen. De besturen van Dutch Birding Association (DBA/DB) en de Nederlandse Ornithologische Unie (NOU) hebben in gezamenlijk overleg het advies van de CDNA overgenomen en besloten om het categorieënsysteem van de Association of European Records and Rarities Committees (AERC) in te voeren. De besturen zien de meerwaarde van categorieën omdat deze meer duidelijkheid geven over de precieze status van vogelsoorten in Nederland.
Voor de uitkomsten van de verkenning, uitgevoerd door de CDNA, verwijzen wij graag naar het bericht op dutchavifauna.nl.
Conclusie
Het is weliswaar mogelijk om met het Nederlandse systeem vrijwel alles te doen dat gebeurt met het AERC-systeem, maar het AERC-systeem heeft een paar duidelijke voordelen ten opzichte van het Nederlandse systeem. Door het AERC-systeem krijgt Nederland een:
- wetenschappelijk en ecologisch relevantere Nederlandse lijst, door opname van categorie C-soorten;
- duidelijker internationale overeenstemming in de wijze waarop de nationale ornithologische lijst is ingedeeld;
- verbeterde samenwerking tussen Nederlandse ornithologische organisaties.
Daarom hebben de besturen van DB en NOU besloten om:
- De AERC-richtlijnen zoals vastgelegd in 1999 te gebruiken voor de indeling van de Nederlandse avifaunistische lijst (zie tabel in dit artikel).
- De huidige lijst op Dutch Avifauna in te delen in categorieën A en B (soorten waargenomen na 1-1-1800, en vóór 1-1-1950 en niet sindsdien.
- De huidige lijst op Dutch Avifauna aan te vullen met:
- Categorie C-soorten: Sovon heeft een goed beeld van de in Nederland voorkomende broedpopulaties van soorten die afstammen van ontsnapte vogels. In overleg met Sovon, en met de gepubliceerde AERC-criteria in gedachten (McInerny et al 2022), stelt de CDNA criteria op over wanneer een soort gevestigd is. In tegenstelling tot de recente AERC-criteria is de CDNA voorstander om in het geval van herintroducties, gevallen uit zelfredzame populaties in categorie A te plaatsen, en gaat hierover in overleg met de AERC. De lijst van soorten zal worden vastgesteld en jaarlijks worden geëvalueerd door Sovon, waarbij uitgangspunt is dat dwaalgasten van soorten die in het buitenland in categorie C geplaatst worden, door de CDNA worden beoordeeld.
- Categorie D-soorten: Bij invoering een lege categorie, waarbij soorten met terugwerkende kracht in D geplaatst kunnen worden (vanuit zowel categorie A als E). Deze categorie wordt terughoudend gebruikt, en enkel voor soorten waarvoor er gerede twijfel is of een vogelsoort de kans op natuurlijk verschijnen (vagrancy potential) heeft om zelfstandig en in wilde staat in Nederland te komen, maar waarbij evenzeer wordt betwijfeld of plaatsing in categorie E terecht is. Na toevoeging van een soort aan categorie D moet deze categorisering minstens elke 5 jaar worden geëvalueerd door de CDNA. Een soort kan niet zowel in categorie A als categorie D ingedeeld worden. Indien een geval van een soort uit categorie D aanvaard wordt voor categorie A, dan moeten alle voorgaande en toekomstige gevallen worden toebedeeld aan categorie A of E. Effectief wordt hier dan voor deze categorie het AERC-systeem gebruikt zoals toegepast in het Verenigd Koninkrijk.
- Categorie E-soorten: CDNA adviseert een pragmatische lijst van waargenomen soorten die zich mogelijkerwijs in Nederland zouden kunnen vestigen. Daartoe vraagt de CDNA aan Waarneming.nl om jaarlijks een uitdraai te maken van waargenomen escapes en exoten.
- De huidige lijst op Dutch Avifauna, in samenwerking met de CSNA en Sovon, verder te specificeren met alle in Nederland waargenomen ondersoorten.
- CDNA neemt de leiding in het jaarlijks evalueren en publiceren van de Nederlandse lijst in Limosa in samenwerking met Sovon en Waarneming.nl.
- Het gehele proces van implementatie en jaarlijkse evaluatie wordt na vijf jaar geëvalueerd door de besturen van DBA en NOU.
Categorie D
Wat veel als feedback in het veld genoemd wordt is, dat men bang is dat lastige besluiten over ‘ingewikkelde’ soorten, vooral wanneer er twijfel over vagrancy potential is, in Categorie D worden geplaatst en dat deze categorie dus als een soort ijskast wordt gebruikt. Hierom hebben de besturen besloten dat deze categorie elke vijf jaar wordt geëvalueerd met de CDNA.
De ranking
Verder is natuurlijk voor iedereen die meedoet aan de ranking van Dutch Birding van belang om te weten wat voor gevolgen dit heeft voor ‘het telspel’. Het DBA -bestuur heeft besloten om op dit moment gewoon de ‘rankinglijst’ te houden zoals deze was; dat wil zeggen dat wij alleen categorie A-soorten in aanmerking laten komen voor de ranking zoals deze op de website dutchbirdalerts.nl is gepubliceerd. Er kan gebruik gemaakt worden van de ‘Mijn Lijsten’ functie, voor lijsten die men naar eigen inzicht wil invullen.
Mocht je goede argumenten vóór de telbaarheid van categorie C hebben voor onze ranking, laat het dan gerust weten via een mail naar het bestuur.
Taxonomie
Met deze verandering werken wij naar één alomvattende Nederlandse lijst toe en het ligt daarom ook voor de hand om dan te kijken naar de taxonomie die we volgen. De afgelopen jaren is er de trend van landen om hun eigen taxonomische commissie op te heffen en om over te stappen op een internationaal, breder georiënteerde taxonomische commissie met bijbehorende lijst. In Europa is bijvoorbeeld veelal de overstap gemaakt naar het volgen van de taxonomische lijst die opgesteld is door de IOC. Ook zien we in Nederland dat de meeste vogelorganisaties inmiddels de overstap hebben gemaakt van de Commissie Systematiek Nederlandse Avifauna naar de IOC, met als meest recente voorbeeld Waarneming.nl. Om die reden hebben de besturen van de NOU en Dutch Birding onlangs een vergadering gehad met haar twee commissies, de CDNA en CSNA. Uitkomst van bovengenoemde vergadering is dat DBA, NOU en CDNA zeer veel waarde hechten aan al het werk van de CSNA. Zeker Dutch Birding en CSNA zijn zo onlosmakelijk met elkaar verbonden, dat een beslissing om ook maar mee te gaan met de wereld om ons heen niet zomaar een optie is. Daarom hebben we gezamenlijk besloten te verkennen wat de opties zijn voor de te volgen taxonomie. De CSNA werkt op dit moment aan een uitwerking waarbij de voor- en nadelen van relevante taxonomische systemen in kaart worden gebracht. We verwachten hier na de zomer samen over in gesprek te gaan.
Reacties op bovenstaande bericht zijn altijd welkom. Reageren kan via de website, via de commentaarfunctie hieronder, of door een mail naar hetzij het DB-bestuur, hetzij de CDNA te sturen.